कोभिडमा आदिवासीका असल अभ्यास


विश्वव्यापी कोरोना महामारीका कारण जनजीवन प्रभावित भईरहँदा नेपालका आदिवासी जनजातिहरुले भने यस्ता महामारी विरुद्ध आफनो आदिवासीय प्रथा, परम्परा र ज्ञानको प्रयोग गरेर महामारी बिरुद्ध जुध्ने अभ्यासलाई पुनस्थापना गरेका छन् ।

कोभिड १९ महामारी संक्रमणको उच्चविन्दूको ग्राफ उक्लिरहँदा आफनो थातथलोमा रहेका  नेपालका आदिवासीहरुले आफनै विधि र व्यवहारबाट कोरोनाबाट बच्ने विभिन्न प्रकारका जुक्तिहरु कार्यन्वयनमा ल्याएका थिए । जसका कारण आदिवासीको परम्परागत जीवनशैली अपनाउनेहरु तुलनात्मक रुपमा सुरक्षित रहेको दावी गरिएको छ । तर यस्को अनुसन्धानात्मक पुष्टि भने हुन सकेको छैन ।

भेजाको सक्रियता 

नेपालमा पहिलो र दोस्रो लहरका रुपमा कोरोना महामारी फैलियो । दुबै लहरलाई नियन्त्रण गर्न सरकारले फरफ फरक प्रकृतिको बन्दाबन्दी गर्ने घोषणा गरेको थियो । शहरी क्षेत्रमा बन्दाबन्दी सफल पार्न सुरक्षा फौज नै परिचालन गर्नु परेको थियो ।

तर आदिवासी समाजमा भने उनीहरुको आफनो प्रथाजनित संस्था मार्फत बन्दाबन्दीको घोषणा गरिएको र यसको कार्यन्वयन सफल भएको आदिवासी अभियन्ताहरुको दावी छ ।

नेपाल मगर महिला संघकी उपाध्यक्ष गंगा खासु मगरले आदिवासी मगर समाजमा प्रथाजनित संस्था भेजाका कारण महामारी विरुद्धको सचेतना सफल भएको जानकारी दिनु भएको छ ।  ‘नेपालमा बन्दाबन्दीको समयमा पाल्पाको मगर गाउँमा भेजा प्रणालीले राम्रो काम गरेको छ । भेजाकै सक्रियताका कारण महामारी गाउँमा फैलन पाएन ।’ उपाध्यक्ष खासु मगरले भन्नु भयो–‘महामारीलाई मगर भाषामा हामी देसान भन्छौ । यो देसान  भयानक रोग हो र फैलिन्छ भन्ने ज्ञान मगर समाजलाई भेजाका कारण जानकारी भयो ।’

‘भेजाको बैठकले  महामारी फैलिएको खबर आए पछि एक गाउँबाट अर्को गाउँमा सामान लाने ल्याउने र आवतजावतमा समेत बन्द गरेको थियो ।’ उहाँले भन्नु भयो –‘आवतजावत बन्द भएको विशेष चिन्ह मूलबाटोमा लगाइएको थियो । यस्तो चिन्ह लगाए पछि कोही पनि हिड्न नहुने हाम्रो विश्वास छ । यस्तो सूचना यति प्रभावकारी भयो कि बन्दाबन्दी पूर्ण सफल भयो र संक्रमण गाउँमा प्रबेश गर्न पाएन ।’
भेजा आदिवासी मगर जातिको प्रथाजनित संस्था हो । भेजाले गरेको निर्णय त्यस क्षेत्रमा सबैले पालना गर्नुपर्ने हुन्छ । यो विगतदेखिनै चलिआएको परम्परा हो । भेजाको निर्णय कार्यन्वयन गर्ने जिम्मा भेजारीको हो ।

प्रथाजनित संस्थाले गाउँ जोगाए 

आदिवासी जनजातिको परम्परागत प्रथाजन्य संस्थाले नै आदिवासीको ज्यान बचाएको आदिवासी जनजाति विज्ञ  यशोकान्ति भट्टचनको दावी छ । शहरी अस्पतालमा कोरोना उपचारका लागि अक्सिजन, भेन्टीलेटर जस्ता स्वास्थ सामाग्रीको अभाव भइरहेको बृला आदिवासी समाजको अभ्यासबाट अरु दुनियाले सिक्नु पर्ने उहाँको तर्क छ ।

‘जहाँ आदिवासीको परम्परा र प्रथाजन्य प्रचलन बाँचेको छ, त्यहाँका आदिवासीहरु तुलनात्मक रुपमा सुरक्षित छन् । थारुहरुको कैलाली कन्चनपुर तिर उनीहरुको प्रथाजनित संस्था बरघरले बाहिरका मान्छेहरुलाई गाउँमा छिर्न दिएनन् । यसैगरि आफैले बनाएको सेनिटाइजरको प्रयोग र पोस्टर पम्पेल्टको प्रयोग गरेका थिए । उनीहरुको सूचना  मातृभाषामा नै थियो । मातृभाषाको सूचना उनीहरुले छिटोग्रहण गर्छन् ।’ राष्टिय आदिवासी जनजाति महलिा मन्चकी उपाध्यक्ष समेत रहनु भएकी भट्टचनले यसैमा थप्नु भयो –‘थारुको मात्र नभई हाम्रो मुस्ताङमा थकालीहरुको १३ मुखिया घम्पाहरुले महामारीको समयमा राम्रो कार्य गरेका छन् । थकाली समुदायले आदिवासी समुदायमा कोभिडको समयमा राम्रो भुमिका निर्वाह गरेका छन् ।’

ल्होमीको सूचना प्रणाली 

कोरोना महामारीका क्रममा हिमाली आदिवासी ल्होमी (सिंसावा)को सूचना प्रणाली पनि कार्यन्वयनमा आएको छ । परम्परागत ङोरिङबा, गोरुङ प्रणाली मार्फत कोरोनाबाट बच्ने र बचाउने उपायका बारे प्रचार भएको थियो । आधुनिक सञ्चारमाध्यमको पहुँचबाट टाडा दुर्गम संखुवासभा जिल्लाको उत्तरी भेगमा बसोबास गर्ने ल्होमीहरु यसलाई संचार माध्यमका रुपमा प्रयोग गर्ने गर्दछन् । राष्टिय आदिवासी जनजाति महलिा महासंघकी उपाध्यक्ष छिङचिपा ल्होमीका अनुसार यो उनीहरुको परम्परागत सञ्चार प्रणाली हो ।  गेरुङ हरेक वर्ष  छनौट गर्ने परम्परा छ ।

हिमाली १८ आदिवासीहरु मध्ये ल्होमी एक आदिवासी हो । उनीहरुको आफनै भाषा छ भने  बख्खु तथा विशेष प्रकारको् गहना र भेषभुषाले उनीहरुलाई फरक पहिचान र्दिएको छ ।

लेखक : रोजिना लामा

(साभारः इन्डिजिनियस फिचर सेवा)

 

आफ्नो प्रतिक्रिया दिनुहोस |
सम्बन्धित शिर्षकहरु
  • नानाआङा धिम सहयोगको लागि किम्हेमा डिजे पार्टी
  • नेपाल जनप्रगतिशिल मन्च कोरियाको अध्यक्षमा जिवन खतिवडा निवार्चित
  • फोनमनीबाट पैसा पठाउँदा तीन जनाले पाए दोब्बर रकम
  • कोरियामा महिला फुटबल प्रतियोगिताको सुरुवात (फोटो फिचर)
  • ईपिएस

    वन र सेवा क्षेत्रमा पनि कोरियाले नेपाली श्रमिक ल्याउने

    अनलाइन खबर दक्षिण कोरियाले यो वर्ष (सन् २०२४)देखि रोजगार अनुमति प्रणाली (ईपीएस)मार्फत थप ३ वटा क्षेत्रमा पनि नेपाली श्रमिक लिन थाल्ने भएको छ । कोरियाली सरकारले नेपालबाट वन क्षेत्र, सेवा क्षेत्र र रुट इन्डष्ट्री क्षेत्रमा पनि श्रमिक ल्याउने भएको हो । अहिले कृषि, ...

    एम टि यूको प्रतिनिधि सभा बैठक सम्पन्न, WPS को लागि संघर्ष गरिने

    प्रवासी श्रमिकहरुको अधिकारको निम्ति आवाज उठाउँदै आएको संस्था प्रवासी श्रमिक युनियन MTU दक्षिण कोरियाको प्रतिनिधि सभा बैठक २०२४ सम्पन्न भएको छ। सौल स्थित कोरियन प्रजातान्त्रिक श्रमिक महासंघ (केसिटियू) को हलमा सम्पन्न सभाले गतवर्षको गतिविधिहरुमाथि छलफल एवम ...

    राजु लामाको मंगोलियन हार्ट ब्याण्डले कोरिया तताउने निश्चित

    दक्षिण कोरियाको महान चाड सलनालको अवसरमा हुने ४ दिने लामो बिदाको पहिलो दिन फेब्रुअरी ९ तारिख नेपालको सुप्रसिद्ध गायक राजु लामाको मंगोलियन हार्ट व्याण्डको लाईभ कन्सर्टले कोरियाको माईनस डिग्रीको चिसो मौसममा नेपाली गीत संगीत मार्फत नेपाली माहोल तताउने निश्चित ...

    महिला / बालबालिका

    कोरियामा निर्मलाको अत्माहत्याले उब्जाएको प्रश्न

    मञ्जु गुरुङ ,, " म्याम म यहाँबाट निस्कन चाहन्छु । साइन मागेको पनि दिदैन । इलिगल बनाइदिन्छु भन्छ । काम पनि दिदैन । नेपालबाट आएको ६ महिना भयो । रिन ...

    कोरियामा महिलाका लागि महिलाका अध्यक्षमा पार्वती

    दक्षिण कोरियामा नेपाली महिलाहरुद्धारा संगठित महिलाको लागि महिला नाम संस्थाको अध्यक्षमा व्यवसायी तथा समाजसेवी पार्वती मोक्तान चयन भएका छन् । ...

    कोरियामा निबन्ध प्रतियोगितामा उत्कृष्ठ पुरस्कार प्राप्त लेख

    अलबिदा आमा -बाला राई निद्रामै थिएँ, म्यासेन्जरमा आएको फोनको घण्टीले ब्युझिएँ । हतार उठेर सिरानीनिर राखेको फोन तानें बिहानको छ बज्नै लागेको ...

    एनआरएन कोरियाले जुम मार्फत तिज मनाए

    एनआरएनए दक्षिण कोरियाले महिलाहरुको ठूलो चाड तिजलाई जुम मार्फत छलफल गरी मनाएका छन् । एनआरएन महिला संयोजकको नेतृत्वमा शुभकामना आदन प्रदान तथा ...