अकर्मण्य समय, युवा पुस्ताको राजनीतिक बुझाई र भोलिको बाटो


एकजना मित्रले भन्नुहुन्थ्यो “सामान्यतया हाम्रो समाज, हाम्रो देश अनि हाम्रो समय जोसमा भन्दा होसमा धेर चल्छ” । मलाई लाग्छ यति गहिरो एङ्गलबाट हाम्रो समाज र राजनीतिको बिश्लेषण गर्नसक्ने युवा पछिल्लो पुस्तामा बिरलै पाइन्छ । यहाँ अधिकांशले कि त उग्र कुरा गर्छन् कि त पुरै प्रतिगामी कित्ताको वकालत गर्छन् । वा भनौं ५० बर्ष पछाडी फर्किने कुरा गर्छन् । समाज त बगिरहन्छ । यो हामीले चाहेर पनि रोक्दैन । यो समाजको बिशेषता नै हो । यो प्रसङ्ग केही समयअघि अनौपचारिक रूपमा पहिचानको ईश्युमा बहस गर्ने क्रममा जोडिएको हो । हुन पनि हो जोसिएर कुनै पनि ईश्युमा बोल्नु, लेख्नु वा आफ्नो अभिमत ब्यक्त गर्नु सजिलो कुरा हो । तर त्यहि कुराको गहिराईमा पुगेर मिहिन ढंगले अध्ययन, अनुसन्धान र गम्भीर बहस छेड्नु चैं निकै कठिन काम हो । यस्तो काम बिरलै मान्छेले मात्रै गर्न सक्छन् । गर्न रुचाउँछन् । तर गम्भीर अध्ययन गरेर सत्य कुरा उजागर गर्नेलाई यो देश अनि समाजमा खासै रुचाईंदैन । यो तितो सत्य हो । सारमा भन्नुपर्दा हामीमा यावत समस्याहरु छन् तर यसो भन्दैमा कुनै पनि ईश्युमा हामी चाहिनेभन्दा धेरै छचन्डिनु हुन्न । चिनी पनि बढि खायो भने तितो हुन्छ भनिन्छ नि ! हो ठ्याक्कै त्यस्तै हो । केही कुराको निष्कर्षमा पुग्नुभन्दा अगाडि उक्त कुराको पुनर्बिश्लेषण तथा पुनर्मुल्याङ्कन गर्नुपर्छ भन्ने लाग्छ ।

हाम्रो राजनीति साँच्चिकै सुधार्नु छ भने क्षमता र ईमान भएका युवापुस्ताले यो पोखरीमा हाम्फाल्न अब ढिला गर्नुहुन्न । तर फरक उर्जा, शैली र चिन्तनसहित । उही फेरि पनि पुरानै पाराले झोला बोकेर चैं होइन । आफ्नो ईमान, भिजन, कृयटिभिटी, ब्रम्ह र विवेकको अधिकतम उपयोग गर्दै फ्रन्टमा आउनुपर्छ । अन्यथा सडक र सामाजिक संजालबाट बुरुकबुरुक उफ्रेरमात्रै केही हुन्न भन्ने लाग्छ ।

हामी कुनै एउटा स्रोत वा ब्यक्तिबाट आएको कुरा वा राजनीतिक नारालाई केही सोच्दै नसोची सत्य मान्छौँ । भेरिफिकेसन गर्नु जरुरी नै ठान्दैनौं । यो हाम्रो ठुलो कमजोरी हो । यहाँनेर ब्यक्तिगत रूपमा आफुलाई सहि वा गलत लाग्न त पाइयो । तर त्यहि कुरालाई अलि राम्रोसँङ्ग बुझ्ने चेस्टा एकदमै कमै मान्छेले गर्ने गर्छन् । यथार्थको जगमा पुग्ने जमर्को नै गर्दैनौं । अनि त्यसैलाई अन्तिम सत्य भन्ठान्छौँ । सुझबुझपुर्वक अरुको ठाउँमा पनि बसेर सोच्ने मानिस पाउन निकै गाह्रो छ अहिलेको समयमा । खासमा यो हुनैपर्ने चिज हो । यसबाट मात्रै सभ्य र सुसंस्कृत समाजको गोरेटो कोर्नसक्छ । नभए जसले जसलाई जे आरोप लगाएनि भो नि ! रिस उठेको जतिलाई तथानाम हिलो छ्याप्दै हिंडे भैहाल्यो नि ! आफ्नो मनमा लागेको कुरा जे भने पनि भयो । काल्पनिक कथा बुनेर सुनाउँदै हिँडे भो नि ! आखिर ताली बजाउने र हाहाहुहु गर्ने जमातको कमि पनि हुन्न क्यारे ! किनकी यहाँमात्रै होइन जुनसुकै खाले समाजमा पनि औसत मान्छे ठुलो सङ्ख्यामा हुन्छन् । औसत मान्छेलाई भावनात्मक कुरा गरेर बहकाउन, उद्वेलित गराउन अनि आफ्ना पक्षमा उफार्न त्यति गाह्रो छैन । अहिलेसम्म भएकै यहि त होनि हाम्रो समाज अनि हाम्रो समग्र राजनीतिमा । यसमा कुनै दल र कोहि नेता अछुतो छन् जस्तो लाग्दैन ।

यो कुरा किन पनि उठान भयो भने पछिल्लो समयमा सबैजसो जनताको राजनीतिक – सामाजिक चेतनाको बिकाससँङ्गै केही महत्त्वपूर्ण इश्युहरुलाई चाहिनेभन्दा अलि बढि नै उछालिएको होकि भन्ने भान भइरहेको छ । फुटबलमा पनि चाहिनेभन्दा बढी हावाको प्रेसर भयो भने त्यो फुट्ने सम्भावना हुन्छ । त्यस्तै गतिविधि हाम्रो समाजमा पनि पछिल्ला दिनहरुमा भएको देखिन्छ । जब कि सत्य एकातिर हुन्छ अनि मुद्दा अर्कोतिर मोड्दा गलत बाटोमा धकेलिने सम्भावना रहन्छ । कसैको छुट्टै इन्ट्रेस्ट पूरा गर्नका लागि ईश्युलाई उग्र बनाएको पनि हुनसक्छ । खासमा राम्रो काम गर्ने नै हो भने कसैलाई गाली नगरी पनि गर्न सकिन्छ । तर यस हिसाबले कसैले अभ्यास गरेको पाइएन । हाम्रो समाजको विशेषता नै यस्तो भैसक्यो कि जसले अलिकति क्रान्तिकारी र उग्र कुरा गर्छ त्यहि अग्रगामी अनि सत्य लाग्ने एकथरिको चिन्तन नै भैसक्यो । खासमा अधिकांश क्रान्तिकारी कुरा गर्ने मान्छेहरुको बोलाई र गराईमा तादात्म्यता मिलेको देखिँदैन । त्यतातिर हाम्रो खास ध्यान नै जाँदैन । उनिहरुको पछाडीको रहस्य केलाउने कोशिश हामी गर्दै गर्दैनौ । हामी एकबर्ष पछाडी पनि फर्केर हेर्ने धृष्टता गर्दैनौं । पुरै ब्याकग्राउन्ड खोतल्ने त कुरै छोडौं । हामी सबैजसो उग्रतामै रम्ने र बिश्वास गर्ने भैसक्यौं । यस्तो हामीलाई लत नै भैसक्यो । यस्ताखाले उग्रताले समाजलाई जोड्ने काम कदापि गर्दैन । यसले त बरु सामाजिक बिग्रह र बिभाजनको रेखा कोर्ने अनि असामाजिक धारलाई बलियो बनाउने काममात्रै गर्छ ।

मेरो बिचारमा अलिक बौद्धिक लाग्ने मित्रहरु एबं अग्रजहरुले यो खालको जातीय फ्लेभरको राजनीति नगरिदिए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । मनभित्र पहिल्यैदेखी त्यस्तो लागिरहन्थ्यो । समाज र समुदायमा अलिकति गन्यमान्य र समाजने पनि उनिहरुले बोलेका कुरा अरुको कुराभन्दा बढी नै सुन्छन । उनिहरुलाई अनुसरण गर्ने पनि धेरै नै हुन्छन् । अरुभन्दा उनीहरुको सुझबुझ क्षमता पनि बढि नै हुन्छन् । यत्तिखेर उनिहरु बहकिएर हुन्न । बिबेकमा चल्नुपर्छ । क्षणिकभन्दा पनि पछिसम्मको आँकलन गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसैले उहाँहरुले अलि सचेत र आफ्नो बिवेक प्रयोग गर्नुपर्ने बेला आएको छ । हैन आबेग, भावना र बहकाउमै समाजलाई डोर्याउछु भन्छ भने भन्नू केही छैन । त्यो समाजका लागि मात्र होइन । उहाँको आफ्नै भविष्यका लागि पनि घाटा नै हो । यसले हामिलाई सकारात्मक बाटोमा पक्कै डोर्याउँदैन । अन्तमा यसले गराउने भन्या दुर्घटना नै हो । ढिलो र चाँडोको कुरामात्रै फरक हो । हुनत यो विषयमा सबैको आ – आफ्नै बुझाई होलान् । बुझाइमा एकरुपता हुन्छन् भन्ने छैन । हुनुपर्छ पनि भन्दिँन । सबैका आफ्नैखाले बुझाइका सीमा पनि होलान् । यी मेरा मनभित्रका कुरा हुन् । यी मेरा आफ्ना निजि बुझाइका कुरा हुन् । धेरथोर भोगाइका कुरा पनि हुन् । यतिखेर बुझेका अनि लागेका सबै कुराहरु बिस्तारमा लेखिसाध्य त के होला र ! यसरी आफ्ना भावना, बिचार र बुझाई सतप्रतिशत लिपिबद्ध गर्न करिबकरिब असमर्थ पनि हुँला । तैपनि थोरै आफ्ना मनका कुराहरु कोर्ने जमर्को मात्रै हो यो । भावनात्मक रुपले सामाजिक एकता चाहने एकजना युवाको अन्तर्ध्वनि सम्झिनुहोला । यसरी नै मिलाएर बुझ्नुहुनेछ भन्ने अपेक्षा पनि छ ।

राजनीतिप्रति असन्तुष्ट हुन सकिएला । गाली गर्न सकिएला । घृणा जगाउन सकिएला । तर असन्तुष्ट हुनु, घृणा जगाउनु ठुलो कुरो पनि होइन । ठुलो कुरो चैं असन्तुष्टिसँङ्गै छुट्टै विकल्प पनि आउनुपर्यो । समाज पनि अध्ययन गर्नुपर्यो नि ! देश चिन्न सक्नुपर्यो । विकल्प दिन सक्नुपर्यो । सहि सुझावहरु आउनुपर्यो ।

अहिले नेपालको राजनीतिमा जे भैरहेको छ सब ठिकठाक भैरहेको छ त भन्दिँन । यसमा केहि न केहि गडबडी पक्कै पनि छ । आजसम्म हाम्रो नेतृत्वपंति चुकेकै हो । नेतामात्रै होइन । यो ब्यवस्थालाई कुरुप बनाउनमा हामी सबैको धेरथोर भुमिका छ । यसले एउटा नयाँखाले लय समात्नैपर्थ्यो । दुर्भाग्य भन्नुपर्छ त्यो हुन सकेन । तैपनि सुदुर भोलिको कुरा त गर्दिँन । तत्काललाई भने यो ब्यवस्थाको अन्य विकल्प छैन । ढिलो भएनि राजनीतिले सहि लय समात्नैपर्छ । बिकृतिहरु छन भने करेक्सन हुनैपर्छ । त्यसको लागि सबै तह र तप्काको रचनात्मक भुमिका र दबाब पनि चाहिएला ।  नेतृत्व पनि सुध्रनैपर्छ । नसुध्री सुखै छैन । नसुध्रे सिद्धिने हो । इतिहासमा बिबिन्न दल र नेतृत्व जन्मिने र सिद्दिने भैराख्छ । यो एउटा प्रक्रिया नै हो । त्यसैले हामीले सुधार्नैपर्छ । तर हामीले किनारामा बसेर अमुक नेतालाई गाली गरेरमात्रै केही पनि हुनेछैन । यसरी यहाँ केही पनि सुधार हुनेछैन । यो त बेकारको आत्मसन्तुष्टि लिने गन्थनमात्रै हो ।

यसले आफ्नो रिस र कुन्ठालाई कम गर्न त सकिएला । तर यसबाट समाज र देशको लागि खासै योगदान र उपलब्धि हुन्छ जस्तो लाग्दैन । ब्यक्तिगत रुपमा म वा फलानो ब्यक्ति राजनीतिको मैदानमा आउनुपर्छ भन्ने आशय होइन । समग्रमा त्यो प्रधान कुरो पनि होइन । एकजना ब्यक्ति त गौण कुरा न हो । मुल कुरा प्रवृत्तिको कुरा हो । पुस्ताको कुरा हो । चरित्रको कुरा हो । समाजलाई एकताबद्द बनाउने कुरा हो । हाम्रो राजनीति साँच्चिकै सुधार्नु छ भने क्षमता र ईमान भएका युवापुस्ताले यो पोखरीमा हाम्फाल्न अब ढिला गर्नुहुन्न । तर फरक उर्जा, शैली र चिन्तनसहित । उही फेरि पनि पुरानै पाराले झोला बोकेर चैं होइन । आफ्नो ईमान, भिजन, कृयटिभिटी, ब्रम्ह र विवेकको अधिकतम उपयोग गर्दै फ्रन्टमा आउनुपर्छ । अन्यथा सडक र सामाजिक संजालबाट बुरुकबुरुक उफ्रेरमात्रै केही हुन्न भन्ने लाग्छ । त्यसले झनै उल्टो नतिजा पो दिने खतरा छ । सबैजना खराव म मात्रै असल भन्ने तर सिन्को नभाँच्ने प्रवृत्ति हाबी हुनसक्छ । यो झन गलत चिन्तन हो । यसले पौडि खेल्न पोखरीमा हाम्फाल्ने आँट नगर्ने कायर पुस्ताको निर्माण गर्न टेवामात्रै पुग्छ जस्तो लाग्छ । यसले भोलिका पुस्तालाई यहाँको राजनीतिप्रति बितृष्णा जगाउने काम गर्छ । यसबाट सहि नेतृत्व जन्मिने मुहान सुक्ने डर रहन्छ । यसले भोलिको नेपाललाई सहि बाटोमा डोर्याउनसक्ने र छिमेकी देशहरुसँङ्ग प्रतिस्पर्धात्मक तरिकाले अगाडी जाने भिजन ल्याउनसक्ने सक्षम पुस्तालाई राजनीतिबाट बिमुखमात्रै गराउने काम गर्छ । त्यो भोलिको हाम्रो समाज, नयाँपुस्ता र देशको लागि पनि राम्रो हुँदै होइन ।

भनिन्छ नि फलाम काट्न फलाम नै चाहिन्छ । त्यस्तै राजनीतिप्रति असन्तुष्ट हुन सकिएला । गाली गर्न सकिएला । घृणा जगाउन सकिएला । तर असन्तुष्ट हुनु, घृणा जगाउनु ठुलो कुरो पनि होइन । ठुलो कुरो चैं असन्तुष्टिसँङ्गै छुट्टै विकल्प पनि आउनुपर्यो । समाज पनि अध्ययन गर्नुपर्यो नि ! देश चिन्न सक्नुपर्यो । विकल्प दिन सक्नुपर्यो । सहि सुझावहरु आउनुपर्यो । भएन, बनेन अनि गरेन भन्दा पनि यसो गरे कसो होला भन्न सिक्नुपर्यो । धन्यवाद ।

-राजनीतिक सामाजिक अध्ययनमा रुचि राख्ने लेखक बिगत एक दशकदेखि पर्यटन ब्यवसायमा आवद्ध छन्  ।

आफ्नो प्रतिक्रिया दिनुहोस |
सम्बन्धित शिर्षकहरु
  • नानाआङा धिम सहयोगको लागि किम्हेमा डिजे पार्टी
  • नेपाल जनप्रगतिशिल मन्च कोरियाको अध्यक्षमा जिवन खतिवडा निवार्चित
  • फोनमनीबाट पैसा पठाउँदा तीन जनाले पाए दोब्बर रकम
  • कोरियामा महिला फुटबल प्रतियोगिताको सुरुवात (फोटो फिचर)
  • ईपिएस

    वन र सेवा क्षेत्रमा पनि कोरियाले नेपाली श्रमिक ल्याउने

    अनलाइन खबर दक्षिण कोरियाले यो वर्ष (सन् २०२४)देखि रोजगार अनुमति प्रणाली (ईपीएस)मार्फत थप ३ वटा क्षेत्रमा पनि नेपाली श्रमिक लिन थाल्ने भएको छ । कोरियाली सरकारले नेपालबाट वन क्षेत्र, सेवा क्षेत्र र रुट इन्डष्ट्री क्षेत्रमा पनि श्रमिक ल्याउने भएको हो । अहिले कृषि, ...

    एम टि यूको प्रतिनिधि सभा बैठक सम्पन्न, WPS को लागि संघर्ष गरिने

    प्रवासी श्रमिकहरुको अधिकारको निम्ति आवाज उठाउँदै आएको संस्था प्रवासी श्रमिक युनियन MTU दक्षिण कोरियाको प्रतिनिधि सभा बैठक २०२४ सम्पन्न भएको छ। सौल स्थित कोरियन प्रजातान्त्रिक श्रमिक महासंघ (केसिटियू) को हलमा सम्पन्न सभाले गतवर्षको गतिविधिहरुमाथि छलफल एवम ...

    राजु लामाको मंगोलियन हार्ट ब्याण्डले कोरिया तताउने निश्चित

    दक्षिण कोरियाको महान चाड सलनालको अवसरमा हुने ४ दिने लामो बिदाको पहिलो दिन फेब्रुअरी ९ तारिख नेपालको सुप्रसिद्ध गायक राजु लामाको मंगोलियन हार्ट व्याण्डको लाईभ कन्सर्टले कोरियाको माईनस डिग्रीको चिसो मौसममा नेपाली गीत संगीत मार्फत नेपाली माहोल तताउने निश्चित ...

    महिला / बालबालिका

    कोरियामा निर्मलाको अत्माहत्याले उब्जाएको प्रश्न

    मञ्जु गुरुङ ,, " म्याम म यहाँबाट निस्कन चाहन्छु । साइन मागेको पनि दिदैन । इलिगल बनाइदिन्छु भन्छ । काम पनि दिदैन । नेपालबाट आएको ६ महिना भयो । रिन ...

    कोरियामा महिलाका लागि महिलाका अध्यक्षमा पार्वती

    दक्षिण कोरियामा नेपाली महिलाहरुद्धारा संगठित महिलाको लागि महिला नाम संस्थाको अध्यक्षमा व्यवसायी तथा समाजसेवी पार्वती मोक्तान चयन भएका छन् । ...

    कोरियामा निबन्ध प्रतियोगितामा उत्कृष्ठ पुरस्कार प्राप्त लेख

    अलबिदा आमा -बाला राई निद्रामै थिएँ, म्यासेन्जरमा आएको फोनको घण्टीले ब्युझिएँ । हतार उठेर सिरानीनिर राखेको फोन तानें बिहानको छ बज्नै लागेको ...

    एनआरएन कोरियाले जुम मार्फत तिज मनाए

    एनआरएनए दक्षिण कोरियाले महिलाहरुको ठूलो चाड तिजलाई जुम मार्फत छलफल गरी मनाएका छन् । एनआरएन महिला संयोजकको नेतृत्वमा शुभकामना आदन प्रदान तथा ...