कोरियाबाट के सिक्ने ?

अखण्ड भण्डारी

एक नेपाली मित्र कोरियाको निर्माण कम्पनीमा काम गर्दा रहेछन् । संरचना वा सडक बनाइरहेको ठाउँमा उनको ड्युटी पर्छ । उनी र उनीजस्ता १० कामदार बराबर एउटा सुपरभाइजर हुन्छ । ‘गलेर उभिएको देख्यो भने सुपरभाइजरले ढुंगा टिपेर हिर्काउँछ’, उनले सुनाए, ‘तोकिएको पूरै घण्टा टुक्रुक्कसम्म नबसी काम गर्नुपर्छ ।’

आफूले सिकेको मेहनतको कथा गर्वसाथ सुनाइरहँदा उनले नेपालको अराजकतालाई पनि सम्झन बिर्सेनन् । ‘हामी नेपालीले नै ठगेर नबनेको रहेछ नेपाल’, उनले भने, ‘अर्कातिर काम गरेरै कोरिया बनेको रहेछ । नेपालमा काम ठग्न पल्किएकाहरू यहाँ टिक्नै सक्दैनन् । कि बानी सपार्नु पर्‍यो, कि छोड्नु पर्‍यो ।’

कोरियामा सरकारले न्यूनतम तलब तोकिदिएको छ । त्यो नेपालको तुलनामा धेरै आकर्षक छ । अर्थात् श्रमिकले प्रतिघण्टा ६ हजार वोन (६ सय रुपैयाँ) कम्तीमा पाउनैपर्छ । दैनिक ८ घण्टा खट्ने व्यक्तिले मासिक झन्डै डेढ लाख रुपैयाँ बसाउँछ । त्यसभन्दा बढी खटाए रेट दोब्बर गर्नुपर्छ । कम्तीमा २ लाख रुपैयाँ नकमाउने कमै नेपाली होलान् । तर, तोकिएको पारिश्रमिक दिनु रोजगारदाताको बाध्यता हुन्छ ।

बदलमा उसले घण्टा–घण्टा हिसाब गर्छ । प्राय: कम्पनीमा बिदाको सुविधा हुँदैन । विदा बस्यो कि त बेतलबी हुन्छ । त्यसमा पनि आफूखुसी बस्न पाइँदैन, स्वीकृति लिनै पर्छ । ईपीएसमा लगिएका हुन् वा अन्य कुनै तरिकाले पुगेर जागिर खाइरहेका, सबैले त्यही दायरामा बस्नु पर्छ । यसले के बुझाउँछ भने श्रमिक आन्दोलन नेपालको विकासमा बाधक हो । तलब राम्रो दिने, अधिकारका नाममा अराजक हुन कानुनले नै रोक्ने हो भने दुवै पक्षलाई फाइदा पुग्छ ।

नेपालमा मजदुर आन्दोलनकै नाममा धेरै कलकारखाना बन्द भएका छन्, जसको मार अन्तत: उनीहरूलाई परेको छ । काम गर्नेले सुविधा पाउनुपर्छ, मालिकले काम । दुवैका लागि दुवै चाहिएका हुन् । हामीले यसलाई मनन् गर्नैपर्छ ।

कोरियामा कार्यरत नेपालीहरूले बताएअनुसार रोजगारदाताका तीन भनाइ हुन्छन्– पूरा काम गर, राम्रो कमाऊ, धेरै खाऊ । कमाउन र खान उनीहरूले प्रेरित गर्छन् । त्यसका लागि नठगी काम गरिदिनुपर्छ । नेपालजस्तो तोकिएभन्दा १०–१५ मिनेट ढिलो पुग्ने होइन, बरु छिटो पुग्छन् जागिरेहरू । अलि छिटै फर्कने होइन, बरु केही ढिलासम्म बस्छन् । श्रमलाई पूजा ठान्छन् ।

बुद्धि भए सबै कुरा सम्भव छ भन्ने उदाहरण हो कोरिया । हाम्रो जस्तै युद्धले जर्जर भएको मुलुक हो यो । सन् १९६० को दशकसम्म संसारकै गरिब देशमध्ये पथ्र्यो । त्यस बेला यसको प्रतिव्यक्ति आय ६४ अमेरिकी डलर थियो । त्यो नेपालभन्दा निकै कम थियो । कंगो, हाइटी, इथियोपिया, यमनभन्दा पनि कम थियो । एसियाको भारत कोरियाभन्दा ४० प्रतिशत माथि थियो । अहिले भारतको ५ हजार ८ सय डलर प्रतिव्यक्ति कूल ग्राहस्थ आम्दानी हुँदा कोरियाको ३५ हजार ७ सय पुगेको छ ।

कोरियाले सन् १९९० मै ५ हजार डलर पुर्‍याएको थियो । यो विकास र प्रगतिमा चमत्कारपूर्ण किसिमले अघि बढ्यो । सन् १९४६ देखि १९७८ बीचमा अमेरिकाले मात्र ६० अर्ब डलर सहयोग गर्‍यो । जब कि त्यही अवधिमा उसले सिंगो अफ्रिकी महादेशलाई जम्माजम्मी ६९ अर्ब डलर सहयोग प्रवाह गरेको थियो । अहिले कोरिया सम्पन्नतामा अमेरिकाको हाराहारी पुग्न लागेको छ ।

दुई कोरियाबीच २ वर्ष १७ दिन चलेको युद्धमा करिब ५० लाखको मृत्यु भएको थियो । जापानी उपनिवेश कालमा बनाइएका संरचना सबै ध्वस्त पारिए । सर्वसाधारणले ढुंगा–माटो खानुपर्ने अवस्था थियो । भनिन्छ– त्यही बेला कोरियालीहरूले समुद्रका झारपात र लेउ खाएर जीविका चलाए । त्यही खाना परिस्कार गर्दै अहिले ‘सि–फुड’ नामकरण गरे । जुन संसारभरि लोकप्रिय छ । युद्धपछि विकासमा लागे ।

सैनिक ‘कू’ बाट प्रवेश गरेर निर्वाचितसम्म भएका राष्ट्रपतिहरू पार्क चुङ–ही (१९६१–१९७९) र चुन दु–हवन (१९७९–१९८८) कोरियाको चामत्कारिक सफलताका कारक हुन् । उनीहरूले निर्यातमूलक ठूलठूला उद्योगधन्दा खोलेर देशलाई विकासको तीव्रतामा हिँडाए । र, अहिलेका कोरियालीले आफूलाई संसारकै सम्पन्नहरूमध्येमा आफूलाई राख्न पाए ।

कोरियालीको मेहनतलाई मान्नैपर्छ । नेपाल क्षेत्रफलमा कोरियाभन्दा झन्डै डेढ गुणा ठूलो छ । कोरियाको जनसंख्या नेपालको भन्दा करिब दोब्बर छ । कोरियामा सहरहरू बढेका बढ्यै छन् । तैपनि प्राय: प्रतिकूल मौसम हुने यस देशले पुग्दो उब्जनी गरिरहेको छ । ईपीएसबाट गएका नेपालीहरूको ठूलो संख्या कृषिमा छ । कृषिप्रधान भनेर स्वघोषित हाम्रो देशका जग्गाजमिन बाँझिएका छन् । कोरियामा हामीले नै हिउँ पन्छाउँदै तरकारी फलाइदिएका छौं । त्यसो गराउन सक्नु उनीहरूको बुद्धिमानी हो ।

हामी पछि पर्नुको अर्को कारण सभ्यता नसिक्नु पनि हो । हाम्रा सडक र सहरमा फोहोरै फोहोर हुन्छ । कोरियामा त्यस्तो देख्नै पाइँदैन । कोरियामा जनसंख्याको आधा सवारी साधन छन् भनिन्छ । सडकमा जाम यहाँ पनि हुन्छ । तर, सार्वजनिक बसका लागि छुट्टै लेन बनाइएको छ, जहाँ अरू सवारीले छिरेर अड्काउन पाउँदैनन् ।

त्यसैले बस चढ्ने व्यक्ति तोकिएको समयमा गन्तव्यमा पुग्छ । एक मिनेट फरक पर्दैन । सर्वसाधारणलाई यसरी प्राथमिकता दिएर मात्र देश अघि लाग्छ । स–साना सहरका बसपार्क नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलभन्दा धेरै गतिला छन् । तर, पनि कोरियालीमा दम्भ छैन । सबैलाई झुकेर अभिभादन गर्छन् । अत्यन्त शिष्ट भाषा बोल्छन् । अरूलाई सम्मान गर्छन् । र, सफल छन् ।

हामी देशभित्र काम गर्दैनौं, घमण्ड गर्छौं । अति राजनीति गर्छौं । अराजकतालाई अधिकार मान्छौं । र, गरिब–भ्रष्टको सूचीमा परिरहन्छौं ।

सिकौं । चेतौं ।