पत्रकारको योग्यताको सवाल


 

केही समय अगाडी त्रिवि उपकुलपति तीर्थ खनियाँ सम्बन्धि एउटा लेख पढेको थिए । उक्त लेखमा मुख्यतयः खनियाँको बौद्धिक चोरीको विषयलाई सजिसजावट गरेर खनियाँको धज्जी उडाइएको थियो । र त्यस्ता बौद्धिक सामग्री चोरी गर्ने खनियाँ जस्ता व्यक्तिले वरिष्ठता मिचेर आईओएमको डिन नियुक्त गर्न लागेको व्यक्तिबाट स्वास्थ्य क्षेत्रमा पर्ने कुप्रभावबारे महाभारत नै उल्लेख थियो ।

त्यस्तै केही समय अगाडी चिकित्सकहरुको योग्यता, नक्कली डाक्टरहरुको व्यापकता र औषधी व्यवसायिकता माथि मिडियाहरुले भूईपाताल पसेर केस्राकेस्रा केलाए । त्यसबेला पाइलट, इन्जिनियर, शिक्षक, लगायत थुप्रै पेसाहरुको व्यक्तित्व माथि योग्यताको बहस नेपाली मिडियाले खुलेरै चलाए ।

तर यहाँ अचम्म लाग्दो भ्रमीत तस्विर देख्छु । जुन मिडिया र तिनका प्रतिनीधिहरुले यावत पेशाहरुको योग्यता र अवैधानिकता माथि प्रश्नहरुको पहाड खडा गर्छन् तिनै प्रतिनीधिहरुको चाहीँ योग्यताको चियागफसम्म कहिल्यै सुनिन्न ।
दश कक्षामा पढ्दा पहिलो चोटि पत्रकारिता र पत्रकार के हो भन्ने साक्षात्कार गर्ने भाग्य जुरेको थियो । त्यसबेलासम्म मलाई लाग्थ्यो समाचार बन्न आकाश नै खस्नु पर्छ होला, खोलामा बाढी आएर गाउँ नै बगेको हुनुपर्छ होला वा कुकुरले मान्छे जन्माउनु पर्छ होला । तर पत्रकार दाईहरुको पुच्छर समात्दै हिड्दा थाहा पाए पत्रकारिता र समाचारको दायरा चार पाँचवटा पृथ्वी भन्दा पनि निकै भिमकाय रहेछ । र सगँसगैँ त्यसैबेला बुझेँ देशको चौथो अगं भनेकै संचार माध्यम रहेछ ।

एउटा डाक्टरले एकपल्टमा सायद एकजना मात्रै विरामीको जीवन दाउँमा लगाएको हुन्छ । एक पाइलटसगँ एक उडान भर्दा सायद एक जहाज यात्रुहरुको मात्रै ज्यानको चुनौती रहन्छ । सर्टिफिकेट नभएको एक कथित शिक्षकले सायद एक ब्याच मात्रै विध्यार्थिहरुको भविष्य माथि खेलवाड गर्छ। तर एकपल्ट सोचौँ त चौथो अगं कहलिएको संचार माध्यमका पत्रकारले गलत समाचार सम्प्रेषन गर्दा कयौँलाई कति कालखण्डसम्म  राम्रो र नराम्रो असर पर्न जान्छ ।

गाँस, वाँस र कपास पछि वर्तमान समयमा मान्छेको अत्यन्तै आधारभुत आवश्यक्ता संचार माध्यम हो । सन्चार माध्यमले पस्केका खुराकले हामी आआफ्नो मस्तिष्क तृप्ति गर्ने पर्यत्न गर्छौँ । राम्रो खबरको वाही वाही गर्छौँ । नराम्रो खबरबाट खिन्न पर्छौँ ।

समाचारमा मन नपरेको विषयमा खेदो गरेको भेटियो भने हाम्रो मन सन्तुष्ट हुन्छ । मन परेको क्षेत्रको नराम्रो पक्ष मन्थन गरेको पाइयो भने हामी गालीगलौजको ओइरो खन्न थाल्छौँ । समग्रमा बिहानीको चियाको चुस्कीबाट सुरु भएको समाचारको प्रभाव साझँको ठर्रामा समेत मिसिएर हाम्रो मन(मथिङगललाई हल्लाई रहेको हुन्छ ।

गुदी कुरो भन्नुपर्दा संचार माध्यममा प्रकाशित सबै खाले सामाग्रीहरुमा हामी जस्ता अवोध पाठकहरुले समाजको आकृति खोज्ने कोशिस गर्छौँ । अर्को पाटोमा हाम्रो जस्तो देश जहाँ नेताहरुलाई विश्वास नै गर्दैनौ त्यस्तो अवस्थामा देशको परिस्थिति, समाजको बेथिति र गाउँघरको रीतीतिथि बुझ्न संचार माध्यममालाई भरपुर विश्वास गर्छौ ।

यस्तो सवेंदनशील फाँटमा काम गर्ने आम पत्रकारहरुको शैक्षिक योग्यता, क्षमता, र कार्य गहनता प्रति किन कसैले आवाज उठाउदैनन् । म एउटा सानो दिर्घाको मान्छेले अन्डर एसएलसी र एसएलसी मात्रै शैक्षिक योग्यता भएका थुप्रै पत्रकारहरु चिनेको छु, देखेको छु । उहाँहरु सम्प्रेषित गर्नु भएको सूचनाहरुको गहनता कुन हदसम्मको होला ?  के पत्रकार हुन योग्यता नै नचाहिने हो र ? साधारण लेखपढ गर्न आउने र राम्रो सम्पर्क सुत्र हुदैमा सबै व्यक्ति पत्रकार बन्ने ल्याकत राख्छन् र ?

मैले बुझे अनुसार सम्पादकका हकमा मात्रै स्नातक तहको शैक्षिक योग्यताको चर्चा प्रेसका दफाहरुमा वर्णित रहेको छ । तर सम्पादकका पोल्टामा सूचना थिग्रियाउने व्यक्तिको शैक्षिक योग्यताको कुनै मापदण्ड शिलालेख भएको छैन । वास्तवमा पत्रकार बन्न कस्तो योग्यता चाहिने कुरोको स्वयम पत्रकारहरु नै रनभुल्लमा देखिन्छन् ।

हावादारी पत्रकारिताको उपजले जिउदै रहेका अम्बर गुरुङको हताहतार मृत्यु घोषणा भयो । अव्यवस्थित सन्चार जालोको प्रतिफलले तरकारीवाली जन्मिईन् । र अहिले आएर त्रुटीयुक्त एकोहोरो पत्रकारिताको नमूना बन्न पुगेको छ ( कन्चन रेग्मी (सुमन भाइ ह्यास ट्याग) ।

व्यवसायिक पत्रकारितामा देखिएको अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाले सबै पत्रकारहरुलाई आफ्नो संचार गृहको उन्नतीको मात्रै ध्याउन्न छ । समाचारको छनौट पक्ष ओझेल पर्दै गईरहेका छन् । उहाँहरुलाई लाग्छ अहिले समाचारको खडेरी छ । त्यहिभएर उहाँहरु अनावश्यक अर्थहिन सामग्री प्रशारण र प्रकाशन गरेर  वेमौसमी बाजा बजाउन व्यस्त हुनुन्छ ।

के नकरात्मक कुरो मात्रै समाचारका विषय बन्न सक्छन् ?  महिला हिशां, उत्पिडन, घरेलु हिशां, भ्रष्टचार, तरकारीवाली, कन्चन रेग्मी, बलत्कार, हत्या बाहेक पनि थुप्रै विषय(वस्तु छैनन् र?
म सगँ एउता अर्को तितो अनुभव पनि छ । नकरात्मक समाचार रिपोर्टीङ गर्न पत्रकारहरुलाई कुनै निम्तो दिनुपर्दैन । तर यदि समाजमा केहि सकरात्मक काम गर्दै हुनुन्छ र उक्त कार्यको रिपोर्टीङ निम्ति पत्रकारलाई बोलाउनु पर्दा आदार पूर्वक निम्तो पठाउनु पर्छ । निम्तो मात्रै होइन, कार्यक्रमको आर्थिक हैसियत हेरेर चिया खर्च पनि कुईनाको चेपमा सुटुक्क टसाइदिनु पर्छ ।

दुई वर्ष अगाडी दाङको फुलवारी र दुरुवा गाविसमा बाढिपिडितहरुलाई जाडोयाममा सिरक डसना बाड्न जादाँ हामीले स्थानिय पत्रकारहरुलाई गुहारेका थियौँ । कार्यक्रम राम्रै भयो । भावविभोर हुदै पिडितहरुलाई सिरक डसना बाड्यौँ । तर अन्त्यमा पत्रकार समुहलाई रिपोर्टिङका निम्ति आईदिए वापत चिया खर्च टक्रयाउनु पर्दा टर्रो अनुभव रह्यो । वास्तवमा हामी सिरक डसना बाड्न त्यसबेला कुनै सघंसंस्थाको डोनेशनमा गएका थिएनौ । साथीभाइको खल्तीको रकम बटुलेर आफ्नै खर्चमा सिरक डसना बाडेका थियौँ ।

एउटा कुरा ठोकुवा गरेर भन्न सक्छु यदि नेपाली पत्रकारहरुले पश्चिममा कर्णाली, तराईमा सिराहा(सप्तरी र पूर्वमा ताप्लेजुङ(ओलाङचुङ्गोला गएर तीन महिना मात्रै खोज पत्रकारिता गर्ने हो भने उहाँहरुले तीन दशकलाई पुग्ने प्रकाशन योग्य खुराक भेट्न सक्नुहुन्छ । अनि काठमाण्डौँमा बसेर हुम्लाको समाचार सम्प्रेशण गर्ने परिपाटी मात्रै हटाउने हो भने पनि कुवाको भ्यागुता झैँ झर्को ट्वारट्वार युक्त समाचारहरु आउने बाटो सदाको लागि अन्त्य हुने थियो ।

सुमन खरेल सर जस्तो परिपक्कव अनुभवी योग्य पत्रकारबाट त कन्चन रेग्मीका सन्दर्भमा केही त्रुटी हुन गयो । आफैँ सोचौ कुनै शैक्षिक मापदण्ड बेगर नै पत्रकारिताको ख्यागु कहलिएका व्यक्तिबाट दिनहु कति दिग्भ्रमित सूचना सम्प्रेषण हुदो हो ।

सबै पत्रकारज्युहरुलाई मेरो विनम्र अनुरोध छ ( आफ्नो आङ्गको भैसीँ नदेख्ने अर्काको आङ्गको जुम्रा देख्नेू घडी नजन्माउनु होस । तपाईहरुको पनि कमिकमजोरी चुलिदै गएको छ । तपाईहरुको आफ्नो पत्रकारिता अरु माथि लाद्नु पूर्व आफैँ माथि एकपल्ट लाद्ने समय आएको छ । अर्थात आफ्नै कार्य क्षेत्रको पहिला अनुसन्धान गर्नुहोस । अनि मात्रै निर्धक्क तपाईहरु अर्काको खोज पत्रकारिता गर्न सक्नुहुन्छ ।

हाम्रो समाजमा एउटा सि.एम.ए. ले सिटामोल बेच्दा पत्रकारले भेउ पायो भने त्यस व्यक्तिको निद् हराम गर्छ । तर त्यहि समाजमा मास कम्युनिकेशनको सट्टा बिबिएस पढेको व्यक्तिवाट सम्प्रेशित समाचारमा हामी मन्त्रमुग्ध हुन्छौँ । के पत्रकारको चाहिँ कुनै शैक्षिक दायरा नै छैन र ?

यदि यहि बेथिति कायम रहदै गयो भने छिटै नै प्रत्येक घरमा एक न एक जना पत्रकार भेटिने छ । जो कोही जन्मदै पत्रकारको स्वाद चाख्ने छ । मनमनै पत्रकारिताको लड्डु घ्युको सट्टा विर्यसगँ मुछेर खाने परम्परा बस्ने छ ।
[email protected]

आफ्नो प्रतिक्रिया दिनुहोस |

ताजा अपडेट

सम्बन्धित शिर्षकहरु
  • अष्ट्रेलियाबाट दलेन्द्र गुरुङको “आरुपाटे” सार्वजनिक [भिडियो सहित]
  • तमू समुदायको ल्होसारलाई संगीतमय बनाउन “जालुमाया गुरुङ” कोरिया आउने
  • नेफिन कोरियाद्वारा “पहिचान संवाद” सुरु, पहिलो शृङ्खलामा रैथाने संगीतकर्मी झुमा लिम्बू
  • कोरियाको सौलमा डिसेम्बर १५ तारिख चासोक तङनाम मनाइने
  • ताजा अपडेट

    ईपिएस

    वन र सेवा क्षेत्रमा पनि कोरियाले नेपाली श्रमिक ल्याउने

    अनलाइन खबर दक्षिण कोरियाले यो वर्ष (सन् २०२४)देखि रोजगार अनुमति प्रणाली (ईपीएस)मार्फत थप ३ वटा क्षेत्रमा पनि नेपाली श्रमिक लिन थाल्ने भएको छ । कोरियाली सरकारले नेपालबाट वन क्षेत्र, सेवा क्षेत्र र रुट इन्डष्ट्री क्षेत्रमा पनि श्रमिक ल्याउने भएको हो । अहिले कृषि, ...

    एम टि यूको प्रतिनिधि सभा बैठक सम्पन्न, WPS को लागि संघर्ष गरिने

    प्रवासी श्रमिकहरुको अधिकारको निम्ति आवाज उठाउँदै आएको संस्था प्रवासी श्रमिक युनियन MTU दक्षिण कोरियाको प्रतिनिधि सभा बैठक २०२४ सम्पन्न भएको छ। सौल स्थित कोरियन प्रजातान्त्रिक श्रमिक महासंघ (केसिटियू) को हलमा सम्पन्न सभाले गतवर्षको गतिविधिहरुमाथि छलफल एवम ...

    राजु लामाको मंगोलियन हार्ट ब्याण्डले कोरिया तताउने निश्चित

    दक्षिण कोरियाको महान चाड सलनालको अवसरमा हुने ४ दिने लामो बिदाको पहिलो दिन फेब्रुअरी ९ तारिख नेपालको सुप्रसिद्ध गायक राजु लामाको मंगोलियन हार्ट व्याण्डको लाईभ कन्सर्टले कोरियाको माईनस डिग्रीको चिसो मौसममा नेपाली गीत संगीत मार्फत नेपाली माहोल तताउने निश्चित ...

    महिला / बालबालिका

    कोरियामा निर्मलाको अत्माहत्याले उब्जाएको प्रश्न

    मञ्जु गुरुङ ,, " म्याम म यहाँबाट निस्कन चाहन्छु । साइन मागेको पनि दिदैन । इलिगल बनाइदिन्छु भन्छ । काम पनि दिदैन । नेपालबाट आएको ६ महिना भयो । रिन ...

    कोरियामा महिलाका लागि महिलाका अध्यक्षमा पार्वती

    दक्षिण कोरियामा नेपाली महिलाहरुद्धारा संगठित महिलाको लागि महिला नाम संस्थाको अध्यक्षमा व्यवसायी तथा समाजसेवी पार्वती मोक्तान चयन भएका छन् । ...

    कोरियामा निबन्ध प्रतियोगितामा उत्कृष्ठ पुरस्कार प्राप्त लेख

    अलबिदा आमा -बाला राई निद्रामै थिएँ, म्यासेन्जरमा आएको फोनको घण्टीले ब्युझिएँ । हतार उठेर सिरानीनिर राखेको फोन तानें बिहानको छ बज्नै लागेको ...

    एनआरएन कोरियाले जुम मार्फत तिज मनाए

    एनआरएनए दक्षिण कोरियाले महिलाहरुको ठूलो चाड तिजलाई जुम मार्फत छलफल गरी मनाएका छन् । एनआरएन महिला संयोजकको नेतृत्वमा शुभकामना आदन प्रदान तथा ...