बर्षा

‘बर्षाको बेलामा चर्केर घाम लागे दर्केर पानी पर्छ,’ आमा भन्थिन् । कहिले कही गोठालो जाने मलाई उनी सल्लाह दिन्थिन् सके घुम लैजा, नभए छाता लैजा नभए पनि प्लास्टिक लैजा । मलाई घाम लागेको बेला यस्तो कुरा बोक भन्ने उनको कुरामा दम देख्दैनथेँ । मलाई खाली हात दौडिदै हिड्न खुब मज्जा लाग्थ्यो । त्यसैले केही नबोकी दौडिन्थेँ ।
गोठमा दुई बेत भैसी सधै हुन्थ्यो । लइनो र बकेर्नो । यसो हुँदा घरमा दुध दही सधै हुने । गाउँ भरिका सबैका गोरु हुने । त्यसैले हाम्रो घरमा एक हल गोरु थिए । भैसीको पाडा पाडी गरि सात आठ ओटा गाईभैसी हेर्ने जिम्मा गोठालो जानेको हुन्थ्यो ।
घाम लाग्दा लाग्दै शैलुङ डाँडा तिरबाट बादलका उडेर आउँथ्यो । लौ मार्यो । पानी पर्छ कि के हो ? सोच्दा सोच्दै बादलले आकाश ढाक्थ्यो । घाम कता हो कता । पानी त नपर्ला । बर्षाका रुखका पातमा फ्याट फ्याट गर्दै ठूला ठूला थोपा पानी झर्न थाल्थ्यो । लौ कता जाने ? सल्लाको रुख मुनी पस्नु कि उतिसको ? मनले यसो सोच्दा सोच्दै पानी दर्किन्थ्यो । पानीको दुईचार थोपाले भिजाउँदै गर्दा आमा घुम ओडेर हातमा छाता बोकेर आउँथिन् स्यास्या गर्दै । छाता बोक भन्दा नबोक्ने । कुकुर । मेरो भन्नु केही थिएन । कसरी जानिन पानी पर्छ भनेर ?
बर्षाको बेला भरपर्दो ओडान घुम हुन्थ्यो । घुम गाउँमै बनाउन सकिन्थ्यो । सालको पात र चोयाबाट । हाम्रो गाउँमा सालको रुख थिएनन् । छैनन् । सालको पात टिप्न बेसीमा झर्नुपथ्र्यो । बा बेसीमा पुगेर पात टिपेर ल्याउथे । चोया गाउँमै पाइन्थ्यो । सालको पातलाई मिलाएर चोयामा राखिन्थ्यो । अनि तयार हुन्थ्यो पानी छेक्ने घुम ।
घुम ओड्नका लागि भरपर्दो भए पनि बोक्नको लागि भने झन्झटिलो हुन्थ्यो । एक त निक्कै भारी । अर्को म सानो फुच्चे । कस्ले दुःख गरोस ?
छाता बोक्न अलि सजिलो थियो । ओड्नका लागि घुम जति भरपर्दो नभए पनि । तर यो घुम जस्तो सजिलै हाम्रा गाउँमा तयार हुदैनथ्यो । छाता किन्नका लागि एक दिन हिडेर तामाकोशीबजार या मुडेबजार पुग्नु पथ्र्यो । अनि गतिलै पैसा पनि तिर्न पथ्र्यो । महंगो छाता बिग्रिए बाको बाघे झापु पाइने डरथ्यो । यत्रो रिक्स किन लिने ? छाता बोकेन कुरै खतम ।
मैले छाता बोक्दै नबोकेको भने होइन । तर ती मेरा लागि फापेनन् । बाले भरखरै बजारबाट छाता ल्याकाथे । कालो १६ वटा करंग भाको । ठूलो र महंगो । त्यो छाता बा भन्दा अरुलाई बोक्ने अनुमति थिएन । बा पानी नपरे पनि छातालाई ढाडमा बोक्थे । इस्टकोटमा झुन्ड्याएर ।
एक दिन के परे कुन्नी बाले छाता बोकेनछन् । मेरो पालो पर्यो भैसी चराउने । सधै झै आमाले पानी पर्दा ओड्ने केही लिन भनिन् । मैले बाको स्टकोटमा झुन्डिने छाता बोकेँ । बाकै शैलीमा । छाताले भुँइ छोयो । तै पनि मैले ढाडमै  अड्याएर बोके । आमाले केही भनिनन् ।
दिउँसो घाम लाग्यो । बोकेको छाता के गर्नु ? खोलेँ । ठूलो थियो । एक छिन ओढेँ । शितल भो । अनि छाता खोलेरै घुमाएँ रमाइलो लाग्यो । फेरी घुमाएँ झन रमाइलो लाग्यो । अनि त मेरो काम भैसी चराउनु होइन छाता घुमाउनु मात्रै भयो । दिन भरि छाता घुमाए पछि बेलुकी घर फर्किने बेलामा छाता बन्द गर्न खोजेको बन्द हुदैन् । जति बल लायो बन्द हुदै हुदैन । भए जतिको बल लाउँदा छाता त बन्द भयो भएको १६ करङले बाहिरको छाताको कपडालाई च्यद्दै निस्कियो । अव मसँग भएको बिकल्प भनेको रुनु मात्र हो । राएँ ।
डरत्रास थियो । के गर्नु ? गाईभैसी लान पर्ने । म रोको रोई । आमा ढिलासम्म भैसी गोठमा नआएकोले खोज्दै आउदै रैछिन् । म एकोहोरो रोएको छु रोएको छु । आमा त डराइछिन् । के भयो ?
मैले कही भनिन ।
के भयो ?
चुप ।
भुत लाग्यो कि के हो भुतेघारीमा एक्लै नजा भन्दा मानिनस् । कता दुख्यो ?
होइन ।
के भो त ?
बिहान बाको शैलीमा बोकेर आको छाता देखाएँ । महंगो छाता च्यतिदा भक्कु गाली अझ बढि थप्पर पनि पाइने हो कि भन्नेथ्यो । आमाले भनिन् ल ल नरो । नयाँ आउछ नी ।
अघिसम्म त्यत्रो मनमा डरथ्यो । कति बेर त आँखामा आँशु थिएन । मनमा डरथ्यो । त्यसैले ह्याँ ह्याँ भनेर पनि बसियो । बेकार रोइएछ ।
बेलुकी घरमा बाआए पछि आमाले मिलाएर भनिन् । दिउसो यो भैसी चराउँदा कस्सेर लडेछ । ढंग नै छैन । लडेर छाता नै खुस्काएछ । आमाले मिलाएर भनिन् । अझ थपिन कसो हात नै भाँचेन यो कुकुरले ।
बाले अरु बेला भए के भन्थे आमाले भाती मिलाएर भने पछि केही भनेनन् ।
प्लास्टिक बोक्न सजिलो तर ओड्यो ओडे जस्तै नहुने । ठूलो सानो सानो काँडाले पनि प्वाल पारि हाल्ने । त्यसैले पनि मलाई प्लास्टिक मन पर्दैनथ्यो ।
म स्कुल जाने बेला आमाले यी सबै गाईभैसी चराउने, घाँस काट्न, हामी खुवाउने, पाहुनापात मिलाउने, मेलापात गर्ने सबै भ्याउँथिन । उनी भन्थिन खुट्टा उमारी दिने मात्र हाम्रो काम हो । उम्रपछि त कता पुग्छन् कता । यता सहर तिर बर्षा के हिउँद के ? काम, काम भन्यो हिड्यो । उता तिरको बर्षा कहाँ हुनु यताको ‘फि’मा ।