स्थानीय तह निर्वाचनले दिएको सन्देश

स्थानीय तहको हालै सम्पन्न निर्वाचनले निकै अनौठो सन्देश दिएको छ । यसको गहिराईमा हेर्दा देश निकै जटिल मोडमा उभिएको सङ्केत गर्दछ । निर्वाचन देशको परिस्थितिको परिक्षण पनि हो । यसर्थ, देशले कस्तो अवस्थाको दुर्दशा भोग्दैछ ? कस्तो नेतृत्वको पक्षमा जनमत खुम्चिन गएको छ ? कसरी देश चल्न खोजेको छ भन्दा पनि चलाउन खोजिएको छ ? यस्ता विविध कुराहरुको सरल सङ्केतहरु सतहमा आउने गर्दछ । यसबारे सबैले आफु अनुकुल व्यख्य गर्नु अनौठो होइन । तर, समग्र यसले दिएको सन्देश नै ‘देशको परिवर्तन र समृद्धि चाहन्छौँ भने पर्देशिएका सबै प्रवासी नेपाली स्वदेश फर्क’ भन्ने हो । गाउँघरमा अशक्त आमा–बुबा र बालबच्चाहरु छाडेर केही पढेलेखेका, चेतना–उर्जा भएका यूवाहरु विदेशिन नरोकिएसम्म न त भ्रष्ट र कमजोरले शासन गर्न छाड्नेछन् न त परिवर्तन र समृद्धि नै आउने छ । सही के हो ? गलत के हो ? छुट्टाउन सक्ने सामथ्र्य ति यूवाहरुसँग छ, जो प्रवासी भूमिमा पसिना बगाईरहेकाछन । असल र बलिया–वुद्धिमान नभएपछि भ्रष्ट र कमजोरहरु नै अगाडी आउनु कुनै अनौठो होइन । यसले दिएको सन्देश ध्रुवसत्य छ । मनन योग्य छ ।

दैनिकजसो एयरपोर्टबाट विदेशिने यूवाहरुको एउटै उद्देश्य आय–आर्जन हो । वर्क परमिट भिसाबाहेक उच्चशिक्षा लिन भन्दै लाम लाग्नेहरुको उदेश्य पनि अधिकाङ्शको त्यही नै हो । स्वदेशमै केही गर्ने उपाय नदेखिएका कारण वैदेशिक रोजगारीको बाटो समात्नु परेको हो । वर्तमान अवस्थामा वैदेशिक रोजगार एक बाध्यताजस्तो बन्दै गइरहेको छ । नेपालजस्तो विकाशोन्मूख देशको लागी यो निकै दुःखद कुरा हो । अहिले विश्वभर नै श्रम उत्पादनको मुख्या साधनको रुपमा रहेको छ । यस्तो अवस्थामा मूलुकले श्रमशक्तिलाई सदुपयोग गर्ने वातावरण सिर्जना गर्न नसक्नु निकै ठूलो दुर्भाग्य हो । श्रमशक्तिको मूख्य स्रोत नै युवाशक्ति हो । यसको समुचित व्यावस्थापन, विकास र उपयोग वीना देशको आर्थिक रुपान्तरण संभव हुनै सक्तैन ।

एक सर्वेक्षणले नेपाली श्रम बजारमा श्रमशक्तिको संख्या लगभग एक करोड तीस लाखको हाराहारीमा देखाउँछ । नेपालमा बर्षेनी करीब साढे चार लाखको अनुपातमा श्रमशक्ति थपिदै जाने गरेको अनुमान छ । यसको मतलव बर्षेनी साढे चार लाख उर्जाशील नेपाली यूवाहरु बेरोजगार हुनु हो । श्रमशक्ति आपूर्तिको तुलनामा रोजगारको अवसर सिर्जना हुन नसकेकै कारण युवाहरु वैदेशिक रोजगारमा पलायन हुनेको सङ्ख्या बर्षेनी उच्चदरमा बढ्दै गइरहेको देखिन्छ । विदेशबाट अर्थतन्त्रको महत्वपूर्ण हिस्सा मानिएको विप्रेषणमात्रै भित्रिदैन । काठको बाकसमा विलाप पनि भित्रिरहेको छ । सिउदो पुछिएको, काख रित्तिएको, अभिभावक गुमेको, कैयौंको रुवाबासी चलेको सबैलाई अवगत छ । विकासको ठुल्ठुला सम्भावना बोकेको हाम्रो जस्तो विकाशोन्मूख मूलुकको लागि यो राम्रो सङ्केत हुदै होइन ।

देशभित्र सुचना प्रणालीको भरपर्दो र व्यावस्थित निति निर्माण हुन सकिरहेको छैन । तसर्थ, सञ्चालनमा रहेका कैयौं उद्योग, प्रतिष्ठान र कलकारखानाहरु दक्ष जनशक्तिको चरम अभावको सामना गरि रहेकाछन । अर्कोतर्फ सीप, योग्यता र अनुभवप्राप्त दक्ष जनशक्ति वेरोजगारको चपेटामा छट्पटाई रहेकाछन । अन्ततः वैदेशिक रोजगारवाहेक अर्को विकल्प नखोजिदा देशको स्थिति झन विकराल बन्दै गइरहेको छ । यदि, सबैखाले समस्याको न्युनिकरण गर्दै देश समृद्ध बनाउने हो भने अब विकल्प खोजिनु पर्दछ । गरीबी हटाएर दोहोरो अङ्कमा आर्थिक समृद्धि प्राप्त गर्नको लागि सर्वप्रथम युवाहरुलाई सङ्गठित रुपमा स्वादेशमै विकल्प दिनु पर्दछ । विदेशबाट योजनासहित फर्कन सबैलाई उत्प्रेरित गर्नु पर्दछ । पचासौँ लाख यूवा जनशक्तिलाई स्वदेश फर्कन औधोगिकरणको वृहद् योजनासहित सङ्गठित अभियान चलाउन ढिलाई गर्नु हुदैन ।

हाल निर्वाचित प्रतिनिधिहरुले सामान्य औपचारिकतामात्रै निभाउने सङ्केत देखिन्छ । विकासको कछुवाको गतिलाई खरायोको गतिमा लैजान सक्षम नेतृत्व चाहिन्छ । सिङ्गो संरचना सन्तुलित र सही हुनुपर्दछ । त्यो देखिदैन । विशेषतः संविधानलाई कार्यन्वायन गर्न परेको संवैधानिक बाधा–अड्चनलाई फुकाउन मात्रै दलहरु निर्वाचनमा गएका उनीहरुको वजन र योजनारहित अभिव्यक्तिले पुष्टि गरेको पाइन्छ । उनीहरुको व्यवहारले पनि त्यस्तै देखाईसकेको छ । संवैधानिक सङ्कटलाई टार्न र सम्पूर्ण प्राप्त उपलब्धिलाई वैधानिक रुपमा संस्थागत गर्न तीन तहको निर्वाचन सम्पन्न गर्न अनिवार्य भएका कारण जबरजस्त निर्वाचनमा गएका हुन । यसरी औपचारिकता पुरा गर्नलाई मात्रै राज्यको ढुकुटी रित्याउनु जायज हुदैन । सिङ्गो मूलुकको चौतर्फी विकास गर्ने हो र देसको कुना–कुनाबाट सक्षम नेतृत्व प्राप्त गर्ने हो भने प्रवासी पचासौँ लाख नेपाली स्वदेश फर्काउने योजना बनाउन ढिला गनुृ हुदैन । समय निकै घर्कदै छ ।

को–कुन पदमा निर्वाचित भयो ? मूख्य कुरा त्यो होइन । यसले केही तात्विक असर पार्दैन । तर, उसले त्यहाँबाट कस्तो दक्षता, क्षमता प्रदर्शन गर्छ ? कस्तो योजना र कार्य तर्जुृमा गर्न सक्छ ? यो कुरा मूख्य हो । यसका लागि सैद्धान्तिक, व्यवहारिक योग्यता चाहिन्छ । उसको योग्यता आफ्नो पार्टीको झोला बोकेको बाहेक अरु छैन भने उसले दिने योगदान अनियमितता र भ्रष्ट्राचार नै हो । सबै सचेत हुनु जरुरी छ । यि सबै भोलीका दिनहरुमा आउनसक्ने संभावित खतराहरु त छदैछ । तर, तत्काल सतहमा देखिएका वास्तविकता साँच्चै नेपालमा सही नेतृत्व चयन गर्ने, समृद्ध नेपाल निर्माण गर्ने नै हो भने प्रवासी नेपालीहरु स्वदेश फर्कन उत्प्रेरित गर्न तुरुन्त योजना बनाउनु पर्ने टड्कारो  आवश्यकता देखिन्छ । अन्तर्यमा स्थानीय तह निर्वाचनले निष्पक्ष दिएको सन्देश पनि यहि हो । यसलाई मनन् गरेर कार्यन्वायन गर्न सबै जुट्नु पर्दछ ।